Palmolie: hoe slecht is het nu echt?

Vaak zien wij op het blog bij lezers veel negatieve reacties over palmolie. Want worden daar geen enorme oerwouden voor gekapt? Maar waarom zit het dan in zoveel producten? Hoe zit het nu écht? We gingen in gesprek over palmolie met Anniek Mauser, directeur duurzaamheid Benelux bij Unilever. We kwamen erachter dat het een veel complexer verhaal is dan je op het eerste oog zou denken. We leggen het je uit!

 

Wat is palmolie?

Palmolie is eetbare, plantaardige olie die afkomstig is van de palmvrucht. Deze palmvruchten groeien aan de oliepalm, een boom uit de palmenfamilie (een palmboom dus). De meeste palmvruchten worden verbouwd in Indonesië en Maleisië, maar liefst 85% van de wereld palmolie productie komt daar vandaan! Wanneer de palmvrucht rijp is, wordt hij geoogst en binnen 24 uur gestoomd en geperst. Op deze manier komt er palmolie vrij. Door een zuiveringsproces ontstaat er uiteindelijk eetbare olie, dat in allerlei producten kan worden verwerkt.

 

Van koekjes tot margarine en tandpasta

Palmolie zit in ontzettend veel van onze huishoudelijke producten: in circa 40%. Het zit bijvoorbeeld in koekjes en chips, in veel soorten margarine, in pizza en brood, maar ook ik in nieteetbare producten zoals shampoo, tandpasta en wasmiddel, en wordt zelfs voor een zeer groot deel gebruikt als biobrandstof. Palmolie is net als kokosolie een tropische olie die grotendeels bestaat uit verzadigde vetten, waardoor de olie bepaalde kwaliteiten heeft die bijvoorbeeld helpen om vloeibare producten een klein beetje te laten stollen. Zoals bijvoorbeeld in margarine.

 

De meest effectieve en rendabele oliesoort op aarde

De vraag naar palmolie blijft stijgen, door ook de stijgende vraag naar voeding. Want naast de veelzijdigheid van palmolie, levert palmolie van alle soorten plantaardige oliën verreweg de grootste opbrengst aan olie per hectare – wel zes tot tien keer zoveel dan andere oliën. Eén oliepalm levert wel 4000 liter olie! Kortom: met het oog op het wereldvoedselvraagstuk is palmolie een hele effectieve voedingsbron – er is minder land nodig voor dezelfde hoeveelheid olie dan van iedere alternatieve bron. Daarnaast zijn de productiekosten lager, waardoor het meer oplevert voor de lokale boeren – zij verdienen aan palmolie relatief meer dan aan andere oliën. Tot slot is het heel voedzaam door relatief veel energie (kcal) per eenheid, net zoals bij andere oliën.

De keerzijde van de populariteit

Palmolie heeft dus positieve kanten, zoals de efficiënte verbouwing van palmolie en de uitzonderlijke opbrengst voor iedereen. Het heeft helaas ook zijn keerzijde. Palmolie is wereldwijd zó populair dat veel boeren in Indonesië en Maleisië kostte wat kost palmolie willen verbouwen, dit zorgt immers voor het levensonderhoud van een groot deel van de bevolking. Om aan de grote vraag palmolie te voldoen worden er in sommige gevallen enorme gebieden ontbost om palmolie plantages te bouwen, er worden tropische regenwouden gekapt en soms nog erger. Dat is natuurlijk verschrikkelijk, heeft een enorme impact op het klimaat en de lokale bevolking en staat volledig haaks op de bijzondere eigenschappen van die mooie palmvrucht.

Moeten we stoppen met palmolie?

Volledig stoppen met palmolie is onmogelijk en bovendien onwenselijk. 39% van de wereldwijde productie van eetbare olie is afkomstig van de oliepalmen, terwijl ze maar 7% van de landbouwgrond in nemen. Als er met palmolie wordt gestopt, moet er nog veel meer grond worden gebruikt (en dus mogelijk regenwouden worden gekapt) om evenveel olie te leveren. Bovendien neemt dit dan de ruimte in beslag voor het verbouwen van andere voedselbronnen die we net zo hard nodig hebben. Daarnaast is palmolie belangrijk voor de lokale economie. Zo is palmolie een groot onderdeel van de economie in tropische landen. In Maleisië zijn maar liefst 570.000 mensen werkzaam in de palmoliesector. En in Indonesië zijn de inkomsten van maar liefst 25 miljoen mensen (indirect) afhankelijk van de palmolieproductie! Als dit wordt gestopt, raken deze mensen hun inkomsten kwijt. En daarnaast is het maar de vraag of ze daarna iets duurzamers gaan verbouwen!

 

De weg naar duurzame palmolie

Stoppen is dus geen oplossing. Maar op de huidige voet doorgaan ook niet. Daarom is het van groot belang dat er over wordt gegaan op de productie van duurzame palmolie en dat palmolie niet meer wordt gebruikt voor doeleinden waar wél betere alternatieven voor zijn zoals biobrandstof. Duurzame palmolie herken je aan een de melding op producten dat producenten ‘zich inzetten voor duurzame palmolie', het keurmerk Greenpalm of het RSPO-keurmerk. In 2004 hebben verschillende bedrijven en NGOs, waaronder Unilever en het Wereld Natuurfonds, de Ronde Tafel Duurzame Palmolie (Round Table on Sustainable Palm Oil) opgezet. Deze telt op dit moment ongeveer 2.000 leden/partners. Zij werken samen aan de verduurzaming van de palmolie-keten. Zo mogen palmolie-producenten de plantages niet uitbreiden als het ten koste gaat van tropisch regenwoud of de biodiversiteit. Ook zijn er harde regels opgesteld over de rechten van de werknemers en bevolking. In dit filmpje zie je een uitgebreidere uitleg van het WWF over het RSPO-keurmerk!

Nederland zet zich in voor 100% duurzame palmolie, en je gelooft het misschien niet, maar we mogen trots zijn want we zijn daar bijna: als land zitten we nu op 90% duurzaam verbouwde palmolie, en elke dag worden er stappen gemaakt om daar 100% van te maken.

 

Onze conclusie

Zoals altijd met eten is het een ontzettend yin-yang verhaal. Palmolie is in essentie een heel mooi en bijzonder waardevol product, maar wanneer niet duurzaam geproduceerd (met zorg voor biodiversiteit en mensen), wordt het een enorm probleem. Net zoals bij vlees eigenlijk. Als alle Nederlanders slechts drie dagen in de week vlees, vis en zuivel zouden eten en voor de rest plantaardig, zouden we een enorme klapper kunnen maken met klimaatimpactreductie. We moeten streven naar een gezondere balans voor zowel mens, dier als milieu. Helaas is onze voedselindustrie door de overbevolking en consumptiemaatschappij in veel opzichten zo overspannen, dat we hard moeten werken om manieren te vinden die voldoen aan de vraag én duurzaam zijn. Dit blijft een ongelofelijke uitdaging voor alle voedingsproducenten, en een onderwerp waar we als consumenten nog lang niet over uitgepraat zullen zijn.

Ben jij je bewust van de voordelen en nadelen van palmolie? Kijk je naar keurmerken op de verpakking of ga jij hiermee om? Laat het ons weten in een reactie onder dit artikel, of via Facebook of Twitter. We zijn benieuwd!

Bronnen:
Anniek Mauser, directeur duurzaamheid Benelux bij Unilever
taskforceduurzamepalmolie.nl
Voedingscentrum

Dank aan Shutterstock voor de foto van de palm olie door Mosista. Je downloadt de foto hier.