De filosofie van vlees eten
Isabel Boerdam

De filosofie van vlees eten

dinsdag 08 december 2015
Veel filosofen die schreven over het eten van vlees, waren voor vegetarisme. Maar dat betekent absoluut niet dat de meeste denkers vega’s waren. Vlees eten was gewoon zo vanzelfsprekend dat ze het simpelweg niet de moeite van het rechtvaardigen waard vonden. Behalve Nietzsche. Die moraalfilosoof vond vlees eten bijna een ethische must. Zijn schrijnende definitie van de vegetariër: een wezen dat een versterkend dieet nodig heeft.

Moralen
Als we Nietzsche geloven, is er een verschil tussen ‘herenmoraal’ en ‘slavenmoraal’. Die eerste werd verzonnen door de heersers binnen een cultuur. Zij vonden zichzelf te gek en waren fan van alle karaktertrekken die hen aan de macht hielden. De zwakkeren vonden dat minder gaaf, maar waren te slap om in opstand te komen. Ze namen daarom geestelijk wraak, door de tegenovergestelde eigenschappen te gaan nastreven. Baasjes waren voor trots en agressie; dienaren voor bescheidenheid en kalmte. Het is actie en reactie: herenmoraal zegt ‘ja’ tegen de eigen kwaliteiten, slavenmoraal zegt ‘nee’ tegen andermans kenmerken. Klinkt vergezocht? Wellicht. Maar heb je ooit een kampioen horen zeggen dat meedoen belangrijker is dan winnen – of zeggen vooral verliezers dat?

Medelijden
Als Nietzsche van één slavenidee moest kotsen, dan was het van medelijden. Hij zag dat als een zwakte van de winnaars, en dus als een wapen van de verliezers. Toen lage mensen doorhadden dat hoge mensen vatbaar waren voor compassie, gingen ze hun best doen om die emotie op te roepen. Het woord zegt het al: medelijden is een manier waarop iemand die lijdt ook anderen aan het lijden brengt. Voor Nietzsche was het geen groothartig gevoel van heersers, maar een achterbaks machtsmiddel van overheersten.

Waanzin
Logisch dus dat Nietzsche een bloedhekel had aan het utilitarisme. In de blogpost van vorige week bleek immers dat dit merk van filosofie de ellende van andere mensen juist heel serieus nam. Maar volgens Nietzsche was tegenslag het enige wat ons sterker maakte, en was het dus waanzin om kommer te vermijden. Hij vocht tegen het utilitarisme én dus ook tegen het vegetarisme. Vegetariërs vond hij domoren: medelijden met mensen is al verachtelijk, dus medelijden met dieren is dubbel idioot. En er is geen duidelijkere vorm van slavenmoraal dan ‘nee’ zeggen tegen vlees.

Slaafs?
Nietzsches onderscheid tussen herenmoraal en slavenmoraal is niet zaligmakend. De categorieën zijn namelijk niet hamerhard. Je kunt vegetarisme een ‘nee’ tegen vlees noemen, maar ook een ‘ja’ tegen compassie. Je kunt een biologische veehouderij een ‘nee’ tegen de bio-industrie noemen, maar ook een ‘ja’ tegen dierenwelzijn. En aangezien Nietzsche zich zo sterk verzette tegen het vegetarisme… maakt dat zijn vleeseten niet óók gewoon een vorm van slavenmoraal?

Rik Peters (1987) is journalist en vegetariër. Zijn boek Verlichte kost is een humoristische en leerzame reis door ruim tweeduizend jaar filosofie, én door de menukaart. Rik schenkt de helft van de opbrengst aan de voedselzekerheidprojecten van Oxfam Novib.

1 Reacties

Lees de passage in 'Het geval Wagner'nog eens goed door', verteer de tekst door het als een koe te lezen en u zult zien dat de soep van Friedrich Nietzsche niet zo heet wordt gegeten.

12:16 19 januari 2024

Een reactie geven

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met een *.