Ayurveda: de dosha’s en de seizoenen
Sylvia Kuperus

Ayurveda: de dosha’s en de seizoenen

donderdag 09 april 2015
In de Ayurveda draait alles dus om balans. Het optimale evenwicht tussen de eigenschappen van je constitutie en de kwaliteiten van je voeding, het seizoen en de tijd van de dag. Al deze elementen kunnen samen een balans bereiken die zorgt voor het beste welzijn van lichaam en geest. Met de lente en de zomer op komst de moeite waard om hier eens naar te kijken!

Jouw dosha in het seizoen
Alle drie deze dosha’s, Vata, Pitta en Kapha, hebben een bepaalde relatie met de verschillende seizoenen en zijn in bepaalde periodes van de dag en van het jaar meer en minder in hun kracht. Dit heeft te maken met de eigenschappen van deze dosha’s en de eigenschappen van het seizoen of de tijd van de dag die elkaar versterken of juist in de weg zitten. Zo verergeren de Vata eigenschappen in de herfst en de vroege winter, dit is van 15 september tot 31 december. Kapha verergert in de late winter en het vroege voorjaar, van 1 januari tot 1 april. En Pitta verergert in het late voorjaar en de zomer van 1 april tot 15 september. In deze periodes moet iemand met de bijbehorende constitutie dus extra zijn best doen om de juiste balans te vinden door bijvoorbeeld voeding te gebruiken als tegenhanger tegen deze eigenschappen die elkaar verergeren.

Vata seizoen: 15 september tot 31 december
In het Vata seizoen merk je dat de eigenschappen licht, bewegelijk (de wind waait veel), droog (je droogt snel uit), koud, ruw en leeg prominent aanwezig zijn. Als je bedenkt dat veel van deze eigenschappen ook bij Vata horen herinner je je misschien ook weer een van de belangrijke regels: het gelijke versterkt het gelijke zoals uitgelegd in mijn vorige blog. De kwaliteiten van Vata worden dus extra versterkt door het herfstseizoen, dit gebeurt bij iedereen maar de Vata-persoon heeft er extra last van! Daarom is het verstandig om de tegenovergestelde eigenschappen te gaan toepassen. Je kunt zwaarte gaan toepassen in de vorm van warme oliemassages, warmte door voeding, smeuïge soepen en stoofpotten eten, rust inpassen in je dagelijkse bestaan door voldoende te slapen, wat te lezen en een regelmatige dagindeling maken. Dit alles maakt stabiel, geeft rust en regelmaat en zul je als prettig ervaren in het Vata-seizoen. Receptadvies: pompoensoep.

Benieuwd of jij een Vata-persoon bent? Klik hier voor een uitgebreide omschrijving.

Kapha seizoen: 1 januari tot 1 april
Wanneer de winter in ons landje aanwezig is en het vroege voorjaar zich gaat aankondigen spreken we van het Kapha seizoen. In de winter is het niet aan te bevelen om te vasten of te ontgiften. De krachten uit de natuur verzamelen zich in je lichaam, de spijsvertering is erg goed zodat je nu wat zwaardere, vettere, verwarmende maaltijden kunt eten. Maar tegen het einde van de winter, wanneer het nog Kapha tijd is en het voorjaar zich gaat aankondigen zal de zon, die langzaam in kracht gaat toenemen, je spijsverteringskracht gaan verstoren. Het is nog koud maar in de natuur gaat het ijs en sneeuw in de bergen al smelten en wordt vloeibaar. Zo gaat het ook met Kapha. Het vaste statische van Kapha in je lichaam, wat opgehoopt was door de winter, wordt vloeibaar en begint te smelten… verkoudheden zijn orde van de dag, net als verstopte sinussen. Voorjaarsmoeheid? Een kenmerk van het te vele, duffe, langzame van Kapha in je lichaam. Receptadvies: mungbonensoep.

Benieuwd of jij een Kapha-persoon bent? Klik hier voor een uitgebreide omschrijving.

Pitta seizoen: 1 april tot half september
Het Pitta seizoen volgt aansluitend en is van 1 april tot half september. De zon warmt de aarde op verdrijft het vocht en het lichaam moet zich steeds meer koelen. Dat gebeurt door meer te transpireren en de spijsvertering wordt wat zwakker. Hierdoor zul je ook wat minder eetlust hebben en het is verstandig niet te zware maaltijden te nemen. Nu kun je veel water drinken (met een scheutje rozenwater, dat verkoelt) en verkoelende, sappige, frisse voeding tot je nemen zoals perziken, meloen, druiven, appels en als groente asperges, broccoli en komkommers. De smaken scherp en zout kun je beste vermijden of zo weinig mogelijk gebruiken. Deze smaken verhogen Pitta en dat moet je juist in deze tijd niet hebben. Receptadvies: groenten-rijstschotel met verse koriander.

Benieuwd of jij een Pitta-persoon bent? Klik hier voor een uitgebreide omschrijving.

De dosha’s in de dag
Deze drie cycli die ik noem voor de seizoenen gelden ook voor de tijden van de dag:

- De energie van Vata is het meest actief van 3.00-7.00 en van 15.00-19.00 uur
- De energie van Kapha is het meest actief van 7.00-11.00 en van 19.00-23.00 uur
- De energie van Pitta is het meest actief van 11.00-15.00 en van 23.00-3.00 uur

Dit betekent dat je ’s morgens op tijd zou moeten ontbijten, het liefst rond zeven uur. Daarna is het namelijk de tijd van Kapha-energie en dat betekent weer langzame, zware vertering. Dan kun je maar beter zorgen dat je ontbijtje er al in zit. De hoofdmaaltijd kan volgens de Ayurveda het allerbeste op Pitta tijd genuttigd worden, dus zo tussen 11.30-14.30. De zon staat dan het hoogst aan de hemel en de spijsvertering is op z’n allerbest. Je kan rond dat tijdstip dus de zwaarste en grootste maaltijd verteren. Wanneer je dan ’s avond na 19.00 in de Kapha tijd terecht komt is er minder capaciteit om te verteren. Je kan daarom ’s avonds het beste een lichtere eenvoudige maaltijd nemen zoals bijvoorbeeld een soep.

Zo is het dus in de Ayurveda altijd van belang om de eigenschappen van jouw dosha te kennen en te balanceren met de kenmerken van het eten, de tijd van de dag en het seizoen. Meer weten over de overgang naar de lente en straks naar de zomer? Hier ga ik morgen en overmorgen uitgebreid op in!

Door gastblogger Sylvia Kuperus, www.agnifabriek.nl

Wat vind jij van de Ayurveda? Raak je geïnspireerd door deze bijzondere Indiase wijsheid en het leven in balans met de natuur? Heb je vragen of opmerkingen? We horen het graag!

3 Reacties

Hey Sylvia, Bedankt voor dit duidelijke artikel. Ik vind Ayurveda erg interessant maar ook ingewikkeld. Dit soort artikelen helpen mij zeker. Ik ga de kennis dan ook zeker toepassen. Bedankt voor de informatie! Met vriendelijke groet, Amalia

12:18 19 januari 2024

Interessant! Ik heb wel een vraag. Als ik de omschrijvingen lees van de verschillende dosha's (lich en emotionele kenmerken), herken ik me nergens specifiek in, maar wel deels in Kapha en deels in Pita. Kan dat ook, een soort van mengeling? Of is er altijd één overheersende?

12:18 19 januari 2024

Hoi Peyta, Dank voor je reactie en een soort van mengeling kan zeker. Is ook bij bijna iedereen aanwezig ! Wel is er vaak 1 dosha dominant aanwezig en als die verhoogt, uit balans raakt, zal je de daarbij behorende 'klachten' het eerste opmerken. Ook gaat bij iedereen de dosha die bij het seizoen hoort, omhoog. Ik hoop dat je hiermee weer een stukje verder komt ! Groetjes,Sylvia

12:18 19 januari 2024

Een reactie geven

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met een *.