De wereld van duurzaamheid is ongelofelijk ingewikkeld. Je hebt te maken met CO2-uitstoot en landgebruik, en dit alles bepaalt de impact van ons eten op het milieu. Hoe doe je het nu goed? We weten dat vlees een enorme impact heeft op het milieu, maar waar moet je nog meer rekening mee houden? Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van zuivel, noten of groenten? Wij helpen je om een beter beeld te krijgen van de foodprint van jouw dagelijkse eten.
Ken de foodprint van jouw eten
De transitie naar een duurzamer voedselsysteem is volop in gang. Een belangrijk startpunt voor de verwezenlijking hiervan? Betrouwbare en transparante informatie over de agrifoodsector, zodat we weten wat we eten en wat de impact hiervan is op het milieu. Een van de partijen die hierin gespecialiseerd is Blonk. Om inzicht te krijgen in de milieu-impact van de belangrijkste productgroepen, hebben we dan ook dankbaar gebruik gemaakt Blonks’ Life Cycle Assessment van ons dagelijks eten. We kijken hierbij naar de resultaten van ‘Cradle to End of Life’, dat wil zeggen vanaf de teelt totdat het op jouw bord ligt, inclusief bereiding. Hierbij kijken we niet alleen naar de CO2-uitstoot, maar ook naar de zogeheten ‘landgebruiksverandering’ die veroorzaakt wordt door teelt van de producten (denk aan ontbossing). Zo hebben we een lijst samengesteld van de foodprint van de belangrijkste voedingsmiddelen. Hopelijk helpt dit overzicht jou en mij bij het maken van meer duurzame eetkeuzes.
De milieu-impact van jouw dagelijkse eten
Vlees
De productie van vlees trekt een zware wissel op het milieu. Bij de teelt van landbouwgewassen en het houden van dieren komen namelijk CO2, methaan en lachgas vrij en zij dragen alle bij aan de opwarming van de aarde. Daarbovenop wordt 2/3 van alle landbouwgrond ter wereld gebruikt als grond voor grazende dieren of de teelt van veevoer. Om dit te kunnen verwezenlijken, worden er onder andere miljoenen hectaren aan regenwoud gekapt en is ontbossing een veelvoorkomend gevolg (Bron). Kijkend naar het onderzoek van Blonk, kunnen we in een oogopslag concluderen dat de impact van vlees enorm is. De CO2 uitstoot van biefstuk en rundergehakt steekt (met respectievelijk 57,9 en 30,7 kg CO2eq/kg) met kop en schouders uit boven alle andere productgroepen. Varkensvlees (14,3 kg CO2eq/kg) en kip (13,4 kg CO2eq/kg) zijn een stuk minder belastend.
Vis
Door de toenemende vraag naar vis, is inmiddels 30% van de beviste visbestanden overbevist. Bijna 60% wordt maximaal bevist en kan verdere toename niet verdragen. Gevolg? Mariene ecosystemen zijn verstoord en de natuurlijke productiviteit van onze zeeën wordt ondermijnd (Bron). Toch heeft vis een aanzienlijk lagere impact dan vlees (kg CO2eq per kg is 8,0 voor gekweekte zalm, 7,5 voor kabeljauw en 3,0 voor makreel) en is, met oog op duurzaamheid, dan ook een betere keuze voor op het bord dan vlees.
Vleesvervangers
Maar… het kan natuurlijk nog milieuvriendelijker! Hoe? Met een vleesvervanger! Plantaardige vleesvervangers zijn namelijk een milieuvriendelijk alternatief voor vlees en de meeste vis. Waarom? Dat is heel simpel. Er is namelijk minder energie, land en water nodig om vleesvervangers te produceren en bovendien is er geen sprake van uitstoot door mest (Bron). Kies je voor tofu of een vegetarische burger? Dan is de milieu-impact van jouw keuze respectievelijk 5,8 en 4,1 kg CO2eq/kg. Smaakt goed toch, zo’n milieuvriendelijkere keuze?
Zuivelproducten en eieren
Zoals jullie mogelijk uit eigen ervaring weten, wordt vlees ook regelmatig vervangen door zuivelproducten en/of eieren. Op het eerste gezicht misschien een stuk milieuvriendelijker, maar schijn bedriegt. Voor de productie van zuivel en eieren zijn namelijk óók dieren nodig. Wat dit betekent? Dat er veel landbouwgrond nodig is en dat er veel broeikasgassen vrijkomen bij de productie. Ongezouten boter (16,3 kg CO2eq/kg) kent zelfs een hogere milieu-impact dan kip en varkensvlees en ook kaas (Goudse kaas 48+: 12,9 kg CO2eq per kg) zit in de dubbele cijfers qua CO2 uitstoot per kilogram. Hoe dat komt? Onder andere omdat de productie van kaas om relatief veel melk en water vraagt. Ter illustratie: om een koe 1 liter melk te laten produceren, is 500 liter water nodig. In 1 kilogram kaas, gaat dus 10 liter melk en 5000(!) liter water (Bron). Vlees vervangen door iets uit deze productgroep? Dan zijn eieren (5,1 kg CO2eq/kg), yoghurt (2,41-2,29 kg CO2eq/kg) of halfvolle melk (1,9 kg CO2eq/kg) de meest duurzame keuze.
Margarine
Wist je dat margarine 100% plantaardig is en daarom veel minder bezwaarlijk is voor het milieu dan bijvoorbeeld roomboter? Waar ongezouten roomboter 16,3 kg CO2eq/kg uitstoot, is de uitstoot van margarine slechts 5,71 kg CO2eq/kg. Een enorm verschil in impact dus. Meer lezen hierover? Klik dan hier. Je kunt bovendien margarine niet alleen gebruiken om op je brood te smeren, maar ook om in te bakken of om gezonde(re) vegan creaties mee te maken, zoals bijvoorbeeld avocadofrietjes met vegan mayo, pepernoten, oliebollen uit de oven, ‘boter’koek met banaan en pecan, paasbrood met amandelspijs, vegan BBQ inspiratie en echte vegan tompoezen!
Groenten en fruit
Een vegetarisch menu wordt vaak kleurrijk ingevuld door middel van groenten en fruit. Niet zo gek; want het is ontzettend veelzijdig, smaakvol en heeft een veel lagere impact op ons milieu. De algemene regel voor de meest duurzame keuze is: koop lokaal en in het seizoen. Europese vollegronds-groenten zijn een goede keuze, net als producten uit kassen met veel energiemaatregelen. Ingevlogen groenten en fruit kosten veel energie en komen regelmatig uit landen waar waterschaarste heerst, terwijl de teelt ervan juist om veel water vraagt (Bron). Nu de herfst eraan komt, willen wij jou uitnodigen om bijvoorbeeld met bloemkool (1,4 CO2eq/kg) en wortelen (0,8 CO2eq/kg) aan de slag te gaan. Inspiratie vind je hier en hier! In relatie tot fruit geldt hetzelfde verhaal. Dat is bijvoorbeeld duidelijk te zien als je een lokaal seizoensproduct zoals een appel (0,4 kg CO2eq/kg) vergelijkt met bijvoorbeeld sinaasappels (1,1 kg CO2eq/kg) en bananen (0,9 CO2eq/kg) die ingevlogen moeten worden. Meer inzicht in welke keuze je het best kunt maken als je voor het groente- en fruitschap staat? Check dan de website groentegroente.nl
Peulvruchten
Een andere, veelgebruikte productgroep in de vegetarische keuken? Peulvruchten! Niet alleen goed voor de gezondheid, maar ook een volwaardige vleesvervanger en een van de meest duurzame eiwitbronnen. Zo kennen bruine bonen bijvoorbeeld een impact van 1,9 kg CO2eq per kilogram en hebben kikkererwten een impact van 3,07 kg CO2eq/kg, terwijl dit dus absoluut ‘vleesvervangers’ zijn (125 gram vervangt 100 gram bereid vlees aldus het Voedingscentrum). Bijkomend voordeel? Peulvruchten maken de grond waarin ze groeien gezonder en worden in de biologische landbouw vaak als natuurlijke manier ingezet om de grond te herstellen (Bron). Win-win dus!
Noten
Lekker over een salade, in de (plantaardige) yoghurt of als tussendoortje! Net als peulvruchten, zijn noten een bron van milieuvriendelijke eiwitten: 25 gram vervangt 100 gram bereid vlees – ideaal dus voor vegetariërs. Desalniettemin verschilt de impact per nootsoort. De opbrengst van cashewnoten (4.34 kg CO2eq/kg) is per hectare bijvoorbeeld erg laag, waardoor er veel meer land verbruikt moet worden voor de productie ervan. Dit heeft zijn weerslag op het milieu. Een milieuvriendelijker handje noten? Kies dan voor pinda’s (2,90 kg CO2eq/kg) of walnoten (2,29 kg CO2eq/kg) (Bron).
Koolhydraatbronnen
Tot slot kennen koolhydraatbronnen, zoals aardappelen (0,8 kg CO2eq/kg), pasta (0,97 kg CO2eq/kg), volkoren brood (1,1 kg CO2eq/kg) en witte rijst (2,0 CO2eq/kg), net zoals groenten en fruit, een relatief lage milieu-impact. Benieuwd waarom de milieu-impact van aardappelen lager is dan die van rijst? Heel simpel: aardappelen groeien in Nederland en rijst niet (Bron). Vind je het lastig om een keuze te maken? Stel jezelf dan de vraag: ‘Waar wordt het geproduceerd?’. In de meeste gevallen is dat wat van dichterbij (denk: Nederland, Europa) komt de duurzamere keuze.
Wil je meer weten over de duurzaamheid van onze voeding? Of zien waar onze cijfers vandaan komen? Lees dan dit artikel van Blonk.
Conclusie: plantaardig eten is duurzamer
Met oog op de bovenstaande gegevens kunnen we concluderen dat plantaardig eten een lagere milieu-impact kent dan dierlijk eten. Wat dat betekent? Dat plantaardig eten over het algemeen duurzamer is. Moet iedereen nu vegan worden? Nee, maar we willen jou met dit artikel wel graag handvatten aanreiken om balans aan te brengen in je eetpatroon. Sta vandaag eens bewust stil bij de impact van jouw voedselkeuzes. Begin klein en smeer bijvoorbeeld eens margarine op de boterham in plaats van roomboter. Of kies vanavond eens voor een vegetarische burger (keuze genoeg!) met bloemkool en wortelen uit de oven. Al etend het verschil maken: wie wil dat nou niet? Dus: wat eet jij vanavond?
Ben jij bewust bezig met de milieu-impact van jouw eten? Maak je bewuste eetkeuzes? Vertel het ons in een reactie onder dit artikel of via Facebook, Twitter of Instagram. Wij zijn heel benieuwd naar jouw verhaal!
Alle cijfers in dit artikel over de CO2 footprint van vlees en zuivel zijn achterhaalt en veel te hoog.
Hi Reinout,
We waarderen je feedback en je hebt helemaal gelijk. De cijfers zijn inderdaad achterhaald, maar dit is een artikel uit 2018 wat nog live staat. Wellicht schrijven we binnenkort een nieuw artikel met actuele cijfers. In ieder geval is de rode draad van het verhaal nog wel actueel :).
Nogmaals bedankt voor je reactie.
Liefs,
Karlijn
Vegetarisch is niet per definitie beter voor het milieu.
Makreel heeft een lagere foodprint bijvoorbeeld dan tofu, melk en een vegaburger.
De pelagische visserij (haring, makreel en kabeljauw) zijn zeer verantwoorde keuzes.
Hallo, wat een goed artikel! Ik en mijn man zijn sinds een jaar veel meer met onze voeding bezig en we eten nu ook regelmatig vegetarisch. Nog niet helemaal maar we hebben al een ontzettend grote stap gezet sinds een jaar geleden :-)! Vanavond eten we een vegetarische burger en daarbij veel groenten. Smakelijk!